De gevaren van sociaal isolement

Mensen zijn vastbesloten om met anderen om te gaan, vooral in tijden van stress. Als we alleen een beproeving doorstaan, een gebrek aan emotionele steun en vriendschap kan onze ongerustheid en belemmeren ons coping-vermogen.

Deze boodschap werd in de recente thriller naar huis gebracht Insluiten. In de film speelt Naomi Watts een weduwe, kinderpsychologe die geïsoleerd op het platteland van New England woont met haar zoon, die comateus en bedlegerig is als gevolg van een auto-ongeluk. Ingesneeuwd en teruggetrokken uit de buitenwereld, daalt het karakter van Watts af in een wanhopig bestaan. Het wordt al snel moeilijk voor haar om de fantasieën van haar verbeelding te onderscheiden van de realiteit van het enge gedoe in haar ogenschijnlijk spookhuis.

Insluiten is niet de eerste film die isolatie gebruikt als voertuig voor waanzin. De personages gespeeld door Jack Nicholson in De glans en Tom Hanks binnen Verstoten bevonden zich in vergelijkbare situaties. Hoewel deze films fictief zijn, is de getoonde tol van de psyche van een protagonist omdat hij zo lang alleen is, gebaseerd op de zeer reële wetenschap van

sociale onthouding.

Het belang van menselijke verbinding

Ja, andere mensen kunnen irritant zijn. Maar ze zijn ook onze grootste bron van troost, en een indrukwekkende hoeveelheid psychologisch onderzoek onderstreept het belang van menselijk contact.

Afwijzing door anderen psychologisch verwondt ons dieper dan bijna al het andere, en onderzoek door neurowetenschappers laat zien waar ostracisme toe kan leiden echte fysieke pijn voelen. Andere studies bevestigen dat eenzaamheid is niet goed voor iemands gezondheid. Het verhoogt de niveaus van spanninghormonen in het lichaam en leidt tot slechte slaap, een aangetast immuunsysteem en, bij ouderen, cognitieve achteruitgang. De schade die eenzame opsluiting toebrengt aan de geestelijke gezondheid van gevangenen, heeft ook goed gedocumenteerd.

Alleen in een onveranderlijke omgeving, de zintuiglijke informatie waarover we beschikken en de manier waarop we die verwerken, kan op onvoorspelbare manieren veranderen. We besteden bijvoorbeeld normaal gesproken het grootste deel van onze tijd aan het behandelen en verwerken van externe prikkels uit de fysieke wereld om ons heen. Eentonige stimulatie van onze omgeving kan er echter voor zorgen dat we ons omdraaien aandacht naar binnen, waar de meesten van ons veel minder ervaring mee hebben.

Dit kan leiden tot een diep veranderde bewustzijnsstaat. We kunnen ons afvragen wat er in onze omgeving aan de hand is: is dat krakende geluid boven alleen je oude huis dat tegen de wind in duwt, of iets sinister? Deze ambivalentie laat ons bevroren op zijn plaats en wentelt ons in onbehagen - vooral als we alleen zijn. Als we niet zeker zijn, is het eerste dat we meestal doen, kijken naar de reacties van anderen om erachter te komen wat er aan de hand is. Zonder anderen met wie informatie en reacties kunnen worden gedeeld, wordt dubbelzinnigheid erg moeilijk op te lossen. Wanneer dit gebeurt, kan onze geest snel naar de donkerste conclusies trekken.

Onaangename dingen kunnen ook gebeuren wanneer kleine groepen mensen samen isolatie ervaren. Veel van wat we weten over dit fenomeen is verzameld uit het observeren van de ervaringen van vrijwilligers op onderzoeksstations op Antarctica, vooral tijdens de overwinteringsperiode. De extreme temperaturen van Antarctica, lange periodes van duisternis, buitenaardse landschappen en sterk verminderd sensorische input creëren een perfect natuurlijk laboratorium voor het bestuderen van de effecten van isolatie en opsluiting. Vrijwilligers in deze onderzoeken ervaren veranderingen in eetlust en slaappatronen. Sommigen stoppen met het nauwkeurig kunnen volgen van het verstrijken van de tijd en verliezen het concentratievermogen. De verveling die het gevolg is van het zijn rond dezelfde mensen, met beperkte bronnen van amusement, veroorzaakt veel stress - en de maniertjes van iedereen worden een raspende, vervelende en onontkoombare bron van kwelling.

Geesten zien

Misschien is het vreemdste dat iemand geïsoleerd kan overkomen de ervaring van een 'waargenomen aanwezigheid' of het gevoel dat een andere persoon - of een bovennatuurlijk zijn - is bij ons.

Gedetecteerde aanwezigheid verschijnen meestal in omgevingen met statische fysieke en sociale stimulatie, zoals wanneer je alleen bent op een rustige, afgelegen plek, net als het personage van Watts Insluiten. Lage temperaturen en hoge stress zijn ook veel voorkomende ingrediënten.

Enkele van de meest overtuigende beschrijvingen van waargenomen aanwezigheid zijn afkomstig van eenzame zeilers, bergbeklimmers en poolonderzoekers die ervaring hebben opgedaan hallucinaties en out-of-body ervaringen. In een geweldig incident uit 1895, Joshua Slocum, de eerste persoon die in zijn eentje de wereld rond zeilde in een zeilboot, zei dat hij de piloot van het schip van Christopher Columbus zag en sprak De Pinta. Slocum beweerde dat de piloot zijn boot door zwaar weer stuurde terwijl hij ziek was door voedselvergiftiging.

De levendigheid van een aanwezigheid kan variëren van een vaag gevoel van bekeken worden tot het zien van een schijnbaar echt persoon. Het kan een god, een geest, een voorouder of een persoonlijke kennis zijn. Een beroemd voorbeeld deed zich voor in 1933, toen de Britse ontdekkingsreiziger Frank Smythe probeerde Mt. Everest alleen. Hij raakte er zo van overtuigd dat iemand anders hem vergezelde op zijn klim dat hij zelfs een stukje cake aanbood aan zijn onzichtbare partner.

Mogelijke verklaringen voor een waargenomen aanwezigheid zijn onder meer de beweging van boten (indien solo gevaren) en atmosferische of geomagnetische activiteit. Stress, gebrek aan zuurstof, monotone stimulatie of een opeenhoping van hormonen kunnen veranderingen in de hersenchemie veroorzaken die een veranderde bewustzijnsstaat veroorzaken. Er is eigenlijk opwindend nieuw bewijs van een onderzoeksgroep onder leiding van neurowetenschapper Olaf Blanke dat het stimuleren van specifieke hersengebieden mensen ertoe kan verleiden de aanwezigheid van een spookachtige verschijning te voelen.

Hoewel waargenomen aanwezigheden het vaakst worden gemeld door mensen op vreemde of gevaarlijke plaatsen, is het niet onredelijk om aan te nemen dat deze ervaringen in een meer alledaagse omgeving kunnen voorkomen. Mensen die een geliefde hebben verloren, sluiten zich mogelijk af van de buitenwereld en verlaten zelden het huis. De eenzaamheid en isolatie, in combinatie met hoge niveaus van stress en onveranderlijke zintuiglijke stimulatie, kunnen dezelfde biologische omstandigheden veroorzaken die een 'bezoek' veroorzaken aan de recent overleden. Studies geven aan dat bijna de helft van de weduwe, oudere Amerikanen aangeeft hallucinaties te hebben van hun overleden echtgenoot. Deze ervaringen lijken vaak te zijn een gezond coping-mechanisme en een normaal onderdeel van rouw.

Wat zegt dit over de manier waarop we bedraad zijn? Het is duidelijk dat een zinvolle verbinding met andere mensen net zo essentieel is voor onze gezondheid als de lucht die we inademen. Gezien het feit dat langdurige perioden van sociaal isolement zelfs de meest hardnekkige individuen kunnen kraken, kunnen onze hersenen misschien, bij gebrek aan echt menselijk contact, vervaardiging sociale ervaringen in een poging onze geestelijke gezondheid te behouden.

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op Het gesprek.